ساز دیوان یک ساز زهی مضرابی از خانواده تنبور است که در مناطق کردنشین ایران، عراق و ترکیه یافت می‌شود. این ساز دارای هفت سیم است که به سه دسته تقسیم می‌شوند و با مضراب نواخته می‌شود. دیوان در واقع نوعی از ساز باغلاما با کاسه بزرگتر است.
ماهیت ساز دیوان:
ساز زهی مضرابی:
دیوان از خانواده سازهای زهی است که با مضراب نواخته می‌شود.
خانواده تنبور:
از نظر ساختاری و تاریخی، دیوان به خانواده تنبور تعلق دارد.
مناطق کردنشین:
این ساز به طور گسترده در مناطق کردنشین ایران، عراق و ترکیه استفاده می‌شود.
هفت سیم:
دیوان دارای هفت سیم است که به سه دسته تقسیم می‌شوند: سه سیم، دو سیم و دو سیم.
کوک:
سیم‌ها به صورت هم‌صدا یا با فواصل خاص کوک می‌شوند.
مضراب:
دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته می‌شود.
باغلامای بزرگ:
دیوان را می‌توان نوعی باغلاما با کاسه بزرگتر دانست.
تاریخچه:
تاریخچه دقیقی برای این ساز وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد از دوران قدیم در مناطق کردنشین رواج داشته است.
کاربرد:
از دیوان در موسیقی محلی و فولکلور مناطق کردنشین استفاده می‌شود.
تفاوت دیوان با باغلاما:
کاسه:
دیوان دارای کاسه‌ای بزرگتر از باغلاما است.
دسته:
دسته دیوان نیز ممکن است کمی بلندتر از دسته باغلاما باشد.
جنس:
جنس کاسه و دسته دیوان ممکن است از چوب‌های مختلفی مانند گردو، سرخدار، گلابی، توت سیاه، بلوط و شمشاد باشد.
کوک:
کوک سیم‌های دیوان نیز ممکن است با باغلاما متفاوت باشد.
نکته: در برخی مناطق، ساز دیوان با نام باغلاما نیز شناخته می‌شود، اما در واقع این دو ساز تفاوت‌هایی دارند.
